सावध व्हा! अंमली पदार्थांचे विष मुलांपर्यंत पोहोचले (जागतिक अंमली पदार्थ विरोधी दिन विशेष - २६ जून २०२४) Be careful! The poison of drug has reached the children (World Anti-Drug Day Special - 26 June 2024)

आजच्या आधुनिक युगात आपण म्हणायला तर प्रगती करत आहोत, पण मूल्य, जबाबदारी, आदर, आपुलकी, प्रेम, करुणा, दया, नैतिकता या शब्दांना काही किंमत राहिलेली दिसत नाही. समाजात सतत अराजकता पसरत असल्याने सामाजिक समस्या आणि गुन्हे झपाट्याने वाढले आहेत. यामागील एक प्रमुख कारण म्हणजे अंमली पदार्थांचे व्यसन. एक काळ असा होता जेव्हा आपण चरस, गांजा, कोकेन यांसारख्या धोकादायक ड्रग्जबद्दल फक्त ऐकायचो आणि चित्रपटांमध्ये बघायचो. पण आता हे विष आपल्याच लोकांपर्यंत पोहोचले आहे आणि शालेय-महाविद्यालयात जाणारे युवक या व्यसनाच्या आहारी जाऊन आपले आयुष्य उद्ध्वस्त करत आहेत. अमली पदार्थांच्या तस्करीच्या बातम्या आपण रोजच वाचतो-ऐकतो, तरुणाई मोठ्या प्रमाणात ड्रग्जकडे आकर्षित होत आहे. हुक्का बार, पब आणि पार्ट्यांचा कल वाढत आहे, या समस्येत पालकांची सर्वात मोठी चूक दिसते. जे आजच्या तरुण पिढीला योग्य संस्कार आणि उत्तम संगोपन देण्यात अपयशी ठरत आहे. अनेकदा रस्त्याच्या कडेला, पदपथावर, निर्जन ठिकाणी, नाल्या किनारी किंवा काही झोपडपट्ट्यांमध्ये लहान मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत नशा करतांना दिसतात. सॅनिटायझर, व्हाईटनर, खोकल्याचे सिरप, वेदना कमी करणारे स्प्रे, गोंद, पेंट, पेट्रोल सारख्या अल्कोहोलयुक्त ज्वलनशील घातक रसायनांचा उग्र वास घेऊन लहान मुलेही नशा करतात. अनेक वेळा पालक मुलांच्या अशा कृतींकडे दुर्लक्ष करतात, जे घातक असते. देशातील १०-१७ वर्षे वयोगटातील सुमारे १५.८ दशलक्ष मुले ड्रग्जच्या आहारी गेली आहेत. जागतिक अंमली पदार्थांच्या तस्करीचा व्यापार ६५० अब्ज अमेरिकी डॉलर इतका आहे, जो एकूण अवैध अर्थव्यवस्थेच्या ३० टक्के आहे. जगभरात दरवर्षी २.३ दशलक्ष मृत्यूंना केवळ मद्य कारणीभूत आहे. 

मुलांना सहज उपलब्ध होतोय नशेचे विष Drugs are easily available to children :- लहानपणापासूनच महागडे छंद, हट्टीपणा, गर्लफ्रेंड-बॉयफ्रेंडच्या नात्याचा ट्रेंड, ताणतणाव, आधुनिकतेचा जगमघाट, खोटे देखावे आणि चित्रपट, सोशल मीडियाचा मुलांच्या मनावर वाईट परिणाम याने किशोरवयीन मुलांचे अंमली पदार्थांबद्दलचे आकर्षण वाढवून त्यांचे जीवन विषारी केले आहे. काही दिवसांपूर्वी पुणे शहरात एका लक्षाधीश बांधकाम व्यावसायिकाच्या अल्पवयीन अमली पदार्थाच्या आहारी गेलेल्या मुलाने दोन अभियांत्रिकी तरुणांना त्याच्या पोर्श कारने चिरडले, तरीही या प्रभावशाली बांधकाम व्यावसायिक पित्याने आपल्या गुन्हेगार मुलाला वाचवण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न केले. चार महिन्यांपूर्वी नागपुरात एका मोठ्या उद्योगपती उच्चभ्रू कुटुंबातील सुनेने मध्यरात्री दारूच्या नशेत दोन तरुण अभियंत्यांची गाडीने चिरडून मारले. आता पुन्हा नागपुरात रात्री अभियांत्रिकी विद्यार्थ्यांने नशेच्या मद्यधुंदीत कार चालवतांना पदपथावर झोपलेल्या ९ लोकांना चिरडले. आजकाल पालकांना त्यांच्या जबाबदाऱ्या समजत नाही आहेत, रोज अमली पदार्थांशी संबंधित गुन्ह्यांच्या बातम्या वाचायला आणि ऐकायला मिळतात. अमली पदार्थांच्या व्यसनामुळे काही तरुण आपल्या आई-वडिलांची देखील हत्या करतात, तर काही मुले नशेत असताना गुन्हे करत आहेत. पालक सतत व्यस्त असणे, मुलांच्या दैनंदिन दिनचर्येकडे लक्ष न देणे, मुलांवर ताबा नसणे, मुलांच्या चुकांकडे नेहमी दुर्लक्ष करणे, केवळ महागडी साधनं किंवा भौतिक सुविधा पुरवणं, मुलांचे अवाजवी लाड करून त्यांची प्रत्येक इच्छा पूर्ण करणं ही पालकांनी आपली जबाबदारी मानली आहे. पण मुलांना वेळ देणे, त्यांच्या चांगल्या वाईट गोष्टी समजून योग्य वळण देणे, मुलांच्या उपक्रमात सहभागी होणे, मुलांचे मित्र म्हणून जगणे ही पालकांची महत्त्वाची जबाबदारी आहे. 

मद्यधुंदेत तरुण आयुष्य उद्ध्वस्त करीत आहेत Addicted youths are ruining lives :- मादक पदार्थांच्या गैरवापराबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि अंमली पदार्थांची तस्करी रोखण्यासाठी दरवर्षी २६ जून रोजी "अंमली पदार्थांचा गैरवापर आणि अवैध तस्करी विरुद्ध आंतरराष्ट्रीय दिवस" ​​जगभरात साजरा केला जातो. या वर्षीची थीम “पुरावा स्पष्ट आहे : प्रतिबंधात गुंतवणूक करा” ही आहे. आज भारत हा जगातील सर्वात मोठा तरुणांचा देश आहे, तरुणांची काळजी घेऊन त्यांची योग्य दिशेने वाटचाल हाच देशाचा विकास आहे. अमली पदार्थांच्या तस्करीसाठी किशोरवयीन मुलांचा वापर केला जातो, त्यांना पैशाचे आमिष दाखवून असे चुकीचे काम केले जाते, त्यामुळे शाळा-कॉलेजात जाणारी मुलेही सहजतेने अंमली पदार्थांच्या आहारी जात असल्याचे प्रसारमाध्यमांद्वारे कळते. देशाचे उज्ज्वल भवितव्य ज्यांच्यावर अवलंबून आहे ते होतकरू तरुण अंमली पदार्थांच्या प्रभावाखाली आपले वर्तमान आणि सोनेरी भविष्य अंधकारमय करत आहेत आणि येणारी पिढी म्हणून आपण देशाला पोकळ, आजारी, दुर्बल, अविकसित, समस्याग्रस्त आणि गुन्हेगारी प्रवृत्तीचा तरुण सोपवत आहोत.

देशात व्यसनाधीन ची संख्या अतिशय वाढत आहे The number of addicts in the country is increasing :- ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीज स्टडीनुसार, २०१७ मध्ये जगभरात सुमारे ७.५ लाख लोक अंमली पदार्थांमुळे मृत्यूमुखी पडल्याचा अंदाज आहे. एम्सच्या अहवालानुसार, सुमारे १८ लाख प्रौढ आणि ४.६ लाख मुले इनहेलर व्यसनींच्या श्रेणीत येतात. पंजाबमधील एकूण कैद्यांपैकी किमान ३० टक्के कैदी बेकायदेशीर अंमली पदार्थ बाळगल्याप्रकरणी तुरुंगवास भोगत आहेत. सरकारी अहवाल दाखवतात की, २०१८ मध्ये भारतात २३ दशलक्ष ओपिओइड व्यसनी होते, जे १४ वर्षांत पाच पटीने वाढले आहे. एनजीओच्या सर्वेक्षणानुसार भारतात उपचारांची आवश्यकता असलेल्या ६३.६ टक्के रुग्णांचे वय १५ वर्षांपेक्षा कमी आहे. युनायटेड नेशन्स च्या ऑन ड्रग्ज अँड क्राइमच्या अहवालानुसार, भारतात अंमली पदार्थांच्या गैरवापरात गुंतलेल्या सुमारे १३ टक्के लोक २० वर्षांपेक्षा कमी वयाचे आहेत. भारतात दरवर्षी २० दशलक्ष मुले आणि दररोज सुमारे ५५००० मुले तंबाखूचे व्यसनी बनतात आणि अमेरिकेत दररोज धूम्रपान करणाऱ्या ३००० नवीन मुलांच्या तुलनेत ही संख्या भयावह आहे.

नशेचा व्यापार सातत्याने वाढत आहे The drug trade is on the rise :- देशांतर्गत अल्कोहोलिक पेय उद्योग ८-१० टक्क्यांनी वाढण्याची शक्यता आहे. आंतरराष्ट्रीय अंमली पदार्थ नियंत्रण मंडळाच्या २०२३ च्या वार्षिक अहवालानुसार, जगातील ३९ टक्के अफू वापरणारे दक्षिण आशियामध्ये राहतात. जागतिक स्तरावर, हेरॉइनची बाजारपेठ ४३०-४५० टन वार्षिक प्रवाहाचे प्रतिनिधित्व करते. २०१८ मध्ये भारतीय सैन्याने केलेल्या अभ्यासानुसार, जम्मू आणि काश्मीरमधील सुमारे ४० टक्के तरुण अमली पदार्थांच्या व्यसनाने ग्रस्त आहेत, जे २००८ मध्ये ५ टक्के पेक्षा कमी होते. भारतात, अंमली पदार्थांचे सेवन आणि दारूच्या व्यसनामुळे आत्महत्या करणाऱ्यांची संख्या गेल्या दशकात दुपटीने वाढली आहे. जागतिक ड्रग अहवाल २०२३ नुसार, जागतिक स्तरावर, २०२१ मध्ये २९६ दशलक्षाहून अधिक लोकांनी अंमली पदार्थाचा वापर केला, जो मागील दशकाच्या तुलनेत २३ टक्क्यांनी वाढला आहे. दरम्यान, अंमली पदार्थांच्या वापराच्या विकारांनी ग्रस्त लोकांची संख्या ३९.५ दशलक्ष झाली आहे, जी १० वर्षांत ४५ टक्क्यांनी वाढली आहे. आफ्रिकेत उपचाराधीन ७० टक्के लोक ३५ वर्षांपेक्षा कमी वयाचे आहेत.

व्यस्त पालकांनो, कृपया आपल्या मुलांची वेळीच काळजी घ्या Busy parents, please take care of your children on time :- जागतिक स्तराबरोबरच भारतातही अमली पदार्थांचा व्यापार झपाट्याने वाढत आहे, अंमली पदार्थांचे व्यसन माणसाला जिवंत प्रेत बनवते आणि वाईट, गुन्हेगारी, नकारात्मक विचारांना प्रोत्साहन देते. व्यसनामुळे आर्थिक, सामाजिक, कौटुंबिक आणि प्रामुख्याने शारीरिक आणि मानसिक नुकसान होते. आजच्या पालकांनी मुलांबाबत अधिक सजग राहण्याची गरज आहे. आपली मुलं आपली जबाबदारी आहेत, आई-वडील व्यस्त असल्याची सबब मुलांच्या भविष्यासाठी घातक ठरू शकते. मुलांवर आंधळेपणाने विश्वास ठेवू नका, मुलांना वेळ द्यायला शिका, मोठ्यांचे वागणे मुलांसमोर अनुकरणीय असावे. मुलं आपला दिनक्रम कसा घालवतात, कोणाला भेटतात, सोबतीला कोणते मित्र असतात, मुलं बाहेर कुठे पैसे खर्च करतात, हे सगळं पालकांनी जाणून घ्यायला हवं. आधुनिकता विचारात असावी, देखाव्यात नाही, त्यामुळे मुलांना प्रापंचिक ज्ञान, व्यावहारिक ज्ञान आणि चांगल्या-वाईटाची समज पालकांकडून मिळाली पाहिजे. आजच्या काळात मूल्ये, सत्य आणि नैतिकता झपाट्याने लोप पावत आहे, जी मुलांसाठी तसेच पालकांसाठीही खूप महत्त्वाची आहे. अंमली पदार्थांचे व्यसन सोडा, जागरूक व्हा, मुलांना चांगले आणि पोषक वातावरण द्या जेणेकरून ते देशाचे उज्ज्वल भविष्य बनू शकतील. आंतरराष्ट्रीय, राष्ट्रीय, राज्य आणि स्थानिक स्तरावरील संगठन, सरकार, स्वयंसेवी संस्था व्यसनमुक्तीसाठी आणि अंमली पदार्थांच्या तस्करीच्या विरोधात काम करतात. भारत सरकारच्या "नशा मुक्त भारत अभियान" अंतर्गत, राष्ट्रीय टोल फ्री व्यसनमुक्ती हेल्पलाइन 14446 वर संपर्क साधू शकतो.

डॉ. प्रितम भि. गेडाम