निष्काळजीपणाने देत आहात आपणच घातक आजारांना निमंत्रण (जागतिक हृदय दिन विशेष - २९ सप्टेंबर २०२२) You are carelessly inviting deadly diseases (World Heart Day Special - 29 September 2022)

 

आजचे आधुनिक युग विज्ञानाच्या क्षेत्रात सातत्याने प्रगती करत आहे, मात्र मानवी जीवन विकासाच्या पातळीवर मागे पडत आहे. देशातील हवा इतकी प्रदूषित आहे की येथील सरासरी मानवी आयुर्मान ६.३ वर्षांने कमी होते आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आजारांमुळे होणाऱ्या मृत्यूंपैकी २५% मृत्यूसाठी वायू प्रदूषण जबाबदार आहे. वाढत्या हृदयविकारांबाबत जनजागृती करण्यासाठी दरवर्षी २९ सप्टेंबर रोजी "जागतिक हृदय दिन" जगभरात साजरा केला जातो. आधुनिक जीवनशैली आणि मोबाईलने लोकांची झोप हिरावून घेतली आहे. निरोगी हृदयासाठी चांगली झोप आवश्यक आहे, पुरेशी झोप न मिळाल्याने हृदयविकाराचा धोका वाढतो.

या वर्षी २०२२ ची थीम  "प्रत्येक हृदयासाठी हृदय वापरा"

या वर्षी २०२२ ची थीम आहे "प्रत्येक हृदयासाठी हृदय वापरा". मधुमेहाचे उच्च दर, मेटाबॉलिक सिंड्रोम, उच्च रक्तदाब, नशेचा वाढता वापर, वाईट जीवनशैली, खराब आहार आणि धूम्रपान हे हृदयविकाराच्या जोखमीचे प्रमुख घटक आहेत. हृदयविकार प्राणघातक असतो, लक्षणे दिसताच डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा, अनेक वेळा निरोगी व्यक्तीला झोपेतही आपला जीव गमवावा लागतो कारण कोरोनरी आर्टरी डिसीज आणि उच्च रक्तदाब हे त्यामागे सायलेंट किलरसारखे काम करतात. हृदयविकाराचा झटका, स्ट्रोक किंवा हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग (सीवीडी) च्या इतर प्रतिकूल परिणामांमुळे दर ४० सेकंदांनी एक प्रौढ व्यक्तीचा मृत्यू होतो. हृदयविकाराच्या झटक्याने पीडित लोकांची संख्या गेल्या २० वर्षांत जवळपास दुप्पट झाली आहे.

खाद्यपदार्थात आवश्यक पोषक तत्वे नाहीत

देशात भेसळीची समस्या सातत्याने वाढत असून सणासुदीच्या काळात भेसळ शिगेला पोहोचते, अमली पदार्थांचे व्यसनही मोठ्या प्रमाणात वाढत आहे. जिभेचे चोचले पुरविण्यासाठी हजारो नवनवीन पदार्थ आले आहेत, परंतु आवश्यक प्रथिने, जीवनसत्त्वे, आरोग्यासाठी फायदेशीर पोषक घटक यातून गायब आहेत, उलट त्यामध्ये असलेली हानिकारक रसायने आणि वाईट घटक निरोगी शरीराला बिघडवत आहेत. माणूस आरोग्यानुसार अन्न निवडत नाही, तर जिभेच्या चवीनुसार निवडतो. कोणत्या अन्नपदार्थात किती कॅलरीज आहेत? आपण किती कॅलरीज बर्न करतो? हे किती फायदेशीर आहे? यांच्यात कोणते पोषक आहेत? शरीराला कोणत्या पोषक तत्वांची गरज असते? त्यांचा विचार कोणी करीत नाही. लोक अशा खाद्यपदार्थांची मेजवानी मोठ्या थाटात करतात, हे आजच्या आधुनिक पिढीला खूप आवडते.

आपल्या बेजबाबदारपणामुळे आजार झपाट्याने वाढत आहे.

अनेकदा लोक म्हणतात की रोग खूप वाढले आहेत, जीवनाचा काहीही भरोसा नाही, ते अगदी बरोबर आहे, परंतु आपल्याला त्यामागचे कारण माहित आहे का? याला आपणही बहुतेक जबाबदार आहोत. आपणच पर्यावरणाच्या नियमांचे उल्लंघन करून सुरक्षित खाद्यपदार्थांपासून अंतर राखत आहोत. जे जलद मिळेल ते खातो. आता धान्यही लोकांना पॉलिश केले पाहिजे, प्रत्येक गोष्ट सुंदर दिसली पाहिजे मग त्यात गुणवत्ता असो वा नसो. वाढत्या आधुनिक साधनसंपत्तीमुळे माणूस तसाच आळशी आणि दुर्बल झाला आहे. लोकांना आता फक्त जिममध्ये सायकल चालवायला आवडते, रस्त्यावर सायकल चालवायला लाज वाटते. घरात सदस्यांपेक्षा जास्त वाहने आहेत, रस्त्यावर आणि चौकाचौकात सर्वत्र गोंगाट आणि जॅम आहे. पर्यावरण आणि चांगल्या आरोग्याचा विचार करायला कोणालाच वेळ नाही. प्रत्येकजण इतरांना दोष देण्यात व्यस्त आहे, परंतु आपण आपले कर्तव्य चोख बजावत आहोत का? अशा वातावरणात चिडचिडे, तणावपूर्ण जीवन होते. आपल्या वागणुकीचा, अन्नाचा आणि वातावरणाचा आपल्या आरोग्यावर थेट परिणाम होतो, ज्यामुळे गंभीर आजार होतात, जे आपण आपल्या जागरूकतेने आणि समजूतदारपणाने बऱ्याच टाळू शकतो.

जगात हृदयविकारामुळे मृत्युमुखी पडणाऱ्यांची संख्या सर्वाधिक

हृदयविकार हे जागतिक स्तरावर मृत्यूचे पहिले मोठे कारण आहे. प्रत्येक ३ पैकी १ मृत्यू हा हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांमुळे होतो, २०१९ मध्ये, जगभरात सर्व प्रकारच्या हृदयरोगांमुळे सुमारे १७.९ दशलक्ष मृत्यू झाले. अमेरिकन हार्ट असोसिएशन २०२२ नुसार, २०२० मध्ये सेरेब्रोव्हस्कुलर रोगामुळे जगभरात ७ दशलक्ष मृत्यू झाले. ८०% हृदय रोगांमुळे मृत्यू कमी ते मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये होतात. रोग नियंत्रण आणि प्रतिबंध केंद्र २०२२ नुसार, यूएस मध्ये दरवर्षी सुमारे ६९७,००० मृत्यू होतात. अमेरिकन हार्ट असोसिएशन २०१९ नुसार, अंदाजे १२१.५ दशलक्ष अमेरिकन प्रौढ हृदयविकाराने ग्रस्त आहेत. वर्ल्ड हार्ट फेडरेशन २०१९ नुसार, २०३० मध्ये दरवर्षी २३ दशलक्षाहून अधिक हृदय संबंधित रोगामुळे मृत्यूची शक्यता आहे आणि ह्या रोगासंबंधित खर्च १०४४ अब्ज यूएस डॉलर इतकी असेल असा अंदाज आहे.

देशात वाढत्या हृदयविकाराची स्थिती खूपच चिंताजनक

२०१६ मध्ये, भारतात हृदय रोगाची अंदाजे व्याप्ती ५४.५ दशलक्ष होती. देशात दरवर्षी सुमारे १.५ दशलक्ष लोकांचा हृदयविकाराने मृत्यू होतो. इंडियन हार्ट असोसिएशनच्या मते, 50 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या भारतीय पुरुषांमध्ये 50% हृदयविकाराचा झटका येतो. ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीजनुसार, भारतातील एकूण मृत्यूंपैकी एक चतुर्थांश (२४.८ टक्के) मृत्यू हे सीवीडी मुळे होतात. इस्केमिक हृदयरोगाच्या बाबतीत पंजाब, तामिळनाडू आणि हरियाणा आघाडीवर आहेत तर मिझोराम, अरुणाचल प्रदेश आणि मेघालय मागे आहेत. हृदयविकारांचे प्रमाण झपाट्याने वाढत आहे, आता असे दिसते की हृदयविकार संपूर्ण देशात सामान्य आजारांच्या श्रेणीत आला आहे. गेल्या वर्षी हृदयविकारामुळे सर्वाधिक मृत्यू चीनमध्ये झाले असून त्यानंतर भारत, रशिया, अमेरिका आणि इंडोनेशिया यांचा क्रमांक होता. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की पाश्चात्य देशांतील लोकांपेक्षा भारतीयांना किमान १० वर्षे आधी हृदयविकाराचा त्रास होतो.

आपणही हृदयरोगी होण्याच्या मार्गावर आहात? आत्ताच सावध व्हा!

ब्रेड, पास्ता, पिझ्झा, लोणी, पूर्ण वसायुक्त दही, फ्रेंच फ्राईज, तळलेले चिकन, लाल मांस, सोडा, प्रक्रिया केलेले मांस, कॅन केलेला सूप, आइस्क्रीम, बटाटा चिप्स, स्नॅक्स, कँडी, शीतपेये, साखरयुक्त पदार्थ, कुकीज, पेस्ट्री, फास्ट-फूड बर्गर, चीज, जेरेड टोमॅटो सॉस, कॉफी क्रीम, केचप, पॅकबंद अन्न, भाजलेले पदार्थ, तळलेले पदार्थ, तसेच अल्कोहोल, तंबाखू आणि इतर मादक पदार्थ आपल्या हृदयासाठी आणि शरीरासाठी हानिकारक असतात. अशा पदार्थांमध्ये मीठ, साखर, सॅच्युरेटेड फॅट, रिफाइंड कार्ब्स आणि घातक रसायने असतात ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका किंवा स्ट्रोकचा धोका वाढतो. खाद्यतेल, मीठ, साखर, मैद्यापासून बनवलेले पदार्थ यांचा वापर नगण्य असावा, शक्यतो ताजे अन्न, कडधान्ये, अंकुरलेले धान्य, फळे, हिरव्या भाज्या खाव्यात. स्वच्छतेची विशेष काळजी घ्यावी. ७-८ तास पुरेशी झोप घेतली पाहिजे. सर्व वयोगटातील लोकांनी दररोज शारीरिक व्यायाम करणे खूप महत्वाचे आहे. सुंदर निसर्ग निरोगी वातावरण निर्माण करतो, पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी सर्वांचा सहभाग आवश्यक आहे. आपल्या संपूर्ण आहाराकडे लक्ष देणे ही आजच्या काळातील सर्वात शहाणपणाची बाब आहे. तणावमुक्त जीवनासाठी आरोग्यपूर्ण छंद, खेळ, समाजसेवा, पर्यावरण आणि असहाय लोकांची व प्राण्यांची सेवा यासारखे कार्य नि:स्वार्थपणे केले पाहिजे. म्हणजेच, प्रत्येक हृदयाने प्रत्येक हृदयासाठी कार्य केले पाहिजे. सावध रहा, चांगले खा, निरोगी राहा, आनंदी जीवन जगा आणि हृदयाची काळजी घ्या.

डॉ. प्रितम भि. गेडाम